Złoto w służbie ZSRR, cz. 3

Powojnie

W II Wojnę Światową ZSRR wszedł, jako agresor. Następnie zamienił się w ofiarę, by na koniec zostać „zwycięzcą”. Odpowiedzialnym przy tym za liczne zbrodnie na jeńcach wojennych, partyzantce niepodległościowej na terenach „wyzwalanych”, ludności cywilnej i mniejszościach narodowych.

W rok po zakończeniu wojny przekazano sektor wydobycia złota pod zarząd Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. W rzeczywistości nazwa ta oznaczała ni mniej ni więcej a Ławrentija Berię i wszechmocne NKWD. Siepacze z NKWD... pardon... Ministerstwa Spraw Wewnętrznych bardzo szybko zabrali się za „reformę” sektora w swoim własnym stylu. Na bazie Glavzoloto utworzono Glavspetsvetmet, które w sposób militarny szybko przeorganizowało obozy pracy przymusowej w kopalnie. Korzystając ze specjalnych uprawnień, MSW energicznie rozpoczęło wyposażanie techniczne przedsiębiorstw oraz uruchamianie nowych. Utworzono dość potężny i mobilny, dobrze wyposażony wydział geologiczny. Jednak nowy model poszukiwań pozbawiony był już wprowadzonych przed wojną metod kalkulacyjnych jak np. ekonomiczności wydobycia.

W 1947 r. Zatwierdzono Modelową Kartę artelu poszukiwawczego w systemie Glavspetsvetmet, po czym wydano uchwałę „W sprawie środków mających na celu zwiększenie tradycyjnego wydobycia złota i platyny”. Oznaczało to wszystko reżim pracy do granicy ludzkich możliwości, oraz... znikome koszty pracy więźniów, które przekładały się na „najtańsze” złoto świata. Co prawda z czasem dokonano rachunku ekonomicznego, z którego wynikało iż koszty przewyższają zyski, jednak nie wcześniej niż za Chruszczowa.

Złoto Gułagu miało m.in. stworzyć podstawę do zniesienia systemu kartkowego produktów, uwolnić inne środki na rzecz budowy radzieckiego programu nuklearnego, finansować odbudowę kraju etc. Najważniejszym punktem była tu konieczność podniesienia kraju ze zniszczeń w kontekście szybko rozwijającej się zimnej wojny. Tylko że, mimo iż na świecie ustanowiono standard złotego dolara a ZSRR był obecny w Bretton Woods, nie ratyfikował porozumienia. Na dodatek, aż do śmierci Stalina w 1953 r. ZSRR oficjalnie nie sprzedał nawet uncji złota za granicę. Krajowe rezerwy złota miały służyć, jako gwarant autarkii finansowej kraju oraz zimnowojenna rezerwa mobilizacyjna. Zgodnie z założeniami ideologicznymi „oblężonej twierdzy”.

---

Radziecka produkcja złota za wczesny okres powojenny może być zaledwie estymowana. Wiadomo, że syberyjska baza infrastrukturalna została niedotknięta działaniami wojennymi, jednak mogły nastąpić problemy z odpowiednią konserwacją sprzętu. Innym czynnikiem była utrata licznych operatorów i specjalistów. Jeszcze innym relokacje więźniów i przymusowych robotników. Dla wczesnego okresu powojennego źródła wahają się, zatem znacząco. Najprawdopodobniej mowa o ok. 70 t. w 1946 r. i wzroście oficjalnej produkcji do około 100 t. w 1950 r. Przypomnijmy przy tej okazji - według danych rosyjskich pozyskanych z radzieckich archiwów, w 1939 roku Glavzoloto dostarczyło 64 t. kruszcu, natomiast Gułag, w 42 kopalniach, więźniowie 66 t. złota, które niewliczane były w bilanse Glavzoloto.

Akumulacja złota przez ZSRR znalazła wyraz w reformie monetarnej z 1950 r. I chociaż ZSRR – jak już wspomnieliśmy - nie ratyfikował porozumienia z Bretton Woods, to „ustalił zawartość złota w rublu” pod zagadnienie handlu międzynarodowego i z powodów prestiżowych.

Centralny Departament Statystyki Związku Radzieckiego, wykonując polecenie Stalina, pod koniec zimy 1950 r. przeliczył stosunek nowego rubla do dolara. Porównanie przeprowadzono w oparciu o siłę nabywczą i wybrano najkorzystniejsze pozycje towarowe dla waluty ZSRR. I tak, w kategorii odzieży wierzchniej porównano koszt dobrej klasy amerykańskich płaszczy i przemalowanych radzieckich płaszczy wojskowych. W kategorii obuwia - buty skórzane i buty wojskowe brezentowe itp. Zakładano, że towary ZSRR początkowo miały lepszą jakość i trwałość. Do wyników dodano korektę w wysokości 15%, aby skompensować wahania wartości dolara. Rezultatem był stosunek 1 dolara amerykańskiego do 14 rubli radzieckich.

Raport zaprezentowano „wodzowi narodów”. Według zeznań obecnych naocznych świadków wysokiej rangi Stalin przekreślił podane liczby i nałożył uchwałę - „Nie więcej niż 4 ruble”.

Już następnego dnia, 28.02.1950 r., wydano dekret rządowy ustanawiający zabezpieczenie rubla złotem w ilości 0,2221 grama za jednostkę i koszt samego żółtego metalu na 4,45 rubla za 1 gram. Ustalenie ceny rubla radzieckiego w stosunku do USD wynosiło zgodnie z poleceniem Stalina. Podobne przekształcenia przeprowadzono we wszystkich państwach obozu socjalistycznego, co umożliwiło uzgodnienie wspólnego kursu finansowego i walutowego, także w sprawie wprowadzenia złotego rubla, jako międzypaństwowego środka płatniczego.

Zatwierdzając ten dokument, Stalin stwierdził, że Ameryka wydrukowała nadmierną ilość papierowych dolarów podczas wojny, których teraz będzie się chciała pozbyć w jakikolwiek sposób, czemu należy zapobiegać.

Złota waluta BRIC… Związku Radzieckiego…

Pewne pomysły mają swoje korzenie dalej w przeszłości niż moglibyśmy się spodziewać. Wiele miesięcy wstecz zdecydowaliśmy się omówić teoretyczną koncepcję waluty BRICS. Nie negując jej całkowicie, a jedynie przedstawiając teoretyczne założenia za nią stojące, osadzone w ramach współczesnego systemu monetarnego. Staraliśmy się, aby cykl miał charakter edukacyjny, ponieważ ilość otaczającej nas głupoty, dezinformacji i błędnych interpretacji jest ogromna i rośnie wykładniczo. De-dolaryzacja? Istnieje, ale USD trzyma się dobrze, nie umrze i pozostaje niezwykle silną walutą zarówno w handlu, jak i w rezerwach. Nawet w osłabieniu. Waluta oparta na złocie / surowcach? Jak uporządkować wymienialność? Jak zorganizować przechowywanie? Zwłaszcza, jeśli niektóre z nich są rzadkie i wysoko wyceniane przez rynek. Zabójca dolara? Porównajmy rozmiar i funkcję najpopularniejszych aktywów rezerwowych, a uzyskamy odpowiedź na tak zadane pytanie. Wyszła z tego trylogia "Złoto w koncepcji wspólnej waluty BRICS" a potem jeszcze jeden artykuł „Wzlot i upadek złotej waluty BRICS”.

Także było dla nas dosyć zaskakującym, gdy dokonując kwerendy do serii o „Złocie w służbie ZSRR”, odkryliśmy, iż pomysł „złotej międzynarodowej waluty” alternatywnej do dolara i pod kontrolą Moskwy, nie jest niczym nowym ani tym bardziej oryginalnym.

Wiosną 1952 roku przywódcy krajów Europy Wschodniej, Chin i Związku Radzieckiego zebrali się w Moskwie na spotkaniu gospodarczym, gdzie omówili propozycję utworzenia na świecie alternatywnej strefy handlu bez dolara. Inicjatywa spotkała się z dużym zainteresowaniem ze strony rządów Iranu, Etiopii, Argentyny, Meksyku, Urugwaju, Austrii, Szwecji, Finlandii, Irlandii i Islandii. Stalin wysunął propozycję utworzenia wspólnego rynku z nową walutą międzypaństwową, którą mógłby stać się złoty rubel radziecki.

Konsultując się z przywódcami rządów Chin i Mongolii w 1951 r. w Moskwie, Stalin powiedział, że po przejściu walut narodowych krajów na walutę złotą, istotne stanie się wprowadzenie złotego ekwiwalentu pieniężnego dla rozliczeń we wzajemnym handlu. W tym celu powołano specjalną komisję międzynarodową, w skład której wchodzili: z Węgier – Rakosi, z Czechosłowacji – Gottwald, z NRD – Grotewohl, z Chin – Zhou Enlai.

W latach 1952-1953 opracowano aż pięć opcji przejścia płatności między państwami socjalistycznymi na walutę powiązaną ze złotem. Wprowadzenie do użytku nowej jednostki rozliczeniowej planowano na lata 1955–1960. Stalin preferował podejście „im szybciej tym lepiej”, sprzeciwiał się jednak temu, aby przemiany poprzedził wzrost gospodarczy, ujednolicenie systemów planowania gospodarczego i społecznego oraz wzrost siły nabywczej walut państwowych krajów socjalistycznych. Krótko przed swoją śmiercią, dyktator zatwierdził termin na rok 1957, dając jednak wyraz niepokojom, że bez jego nadzoru projekt może nie zostać zrealizowany.

Na przeszkodzie stanęła jednak Wojna Koreańska 1950-1953, która pochłonęła pewne zasoby finansowe ZSRR. Ta zakończyła się zawieszeniem broni w kilka miesięcy po śmierci Stalina. Nowe kierownictwo partyjne kraju zmieniło kurs gospodarczy na otwarcie z zachodem. Chruszczow ponownie powiązał rubla z dolarem, uznając pomysł zabezpieczenia waluty narodowej złotem za nieistotny. Zamiast tego, ZSRR rozpoczął wyprzedaż kruszcu.

Chruszczow, reforma sektora i wyprzedaż złota

W latach 1952-1953 z rozmachem prowadzono kampanię na rzecz „racjonalnego i oszczędnego wykorzystania metali szlachetnych”. Po śmierci Stalina w 1953 r. przedsiębiorstwa wydobywcze złota zostały usunięte z systemu zmilitaryzowanego zarządzania MSW, ale departament ten zachował funkcje wydawania metali szlachetnych „na polecenie” Ministerstwa Finansów. Uchwała Rady Ministrów 1953 r. potwierdziła kontrolę państwa nad systemem wewnętrznego obrotu złotem. Pododdziały służb geologicznych zostały wyłączone spod jurysdykcji trustów i przekazane pod jurysdykcję Ministerstwa Geologii, a wyspecjalizowany główny instytut branżowy Ginzoloto przestał istnieć. W „nowej, starej” rzeczywistości ZSRR pod rządami Nikity Chruszczowa, w ramach szukania oszczędności anulowano jednak sektorowe podwyżki płac.

Przekierowano ciężar na zwiększenie obszaru zasiewowego (m.in. niesławna chruszczowowska kukurydza, która okazała się zaledwie częściowym sukcesem ze względu na niezbyt sprzyjające warunki naturalne panujące na sporym obszarze państwa radzieckiego) oraz pewne reformy dotyczące kołchozowej ziemi. Położono również nacisk na intensyfikacją wykorzystania lokalnych zasobów – materialnych i energetycznych.

„Chruszczowowska odwilż” dotknęła też system pracy przymusowej, choć akurat słów „Gułag” i „liberalizacja” nigdy nie powinno używać się w jednym zdaniu. W 1957 r. zlikwidowano niesławny Dal’stroj. W 1960 r. ten sam los dotknął Gułag, choć ostatnich więźniów wypuszczono oficjalnie w 1987 r. Dodatkowo nastąpiły amnestie, z których pierwsza miała miejsce w 1945 r., a dalsze już po śmierci Stalina. Nie należy w tym jednak upatrywać „dobroduszności” Chruszczowa, który współodpowiedzialny był za Wielki Głód, krwawą interwencję Układu Warszawskiego na Węgrzech w 1956 oraz był jednym z głównych aktorów kryzysu kubańskiego z 1962 r. I który to w 1956 r. w sławetnym tajnym referacie, wybielił swoją współodpowiedzialność za dokonane zbrodnie, dokładając swoje własne do puli Stalina. Po prostu w ZSRR rozpoczęto przeprowadzanie rachunku ekonomicznego polegającego na sprawdzaniu wydajności pracy względem kosztów utrzymania więźniów i całych obozów. W wyniku tegoż okazało się, że w systemie pracy przymusowej koszty przewyższały „zyski”. Rozważenia czynnika tragedii ludzkiej w całym tym układzie, nie przeprowadzono.

W obliczu powyższych, pamiętając o tym, że złoto było w oczach Stalina jednym z priorytetów, dekada Chruszczowa trwająca w latach 1953-1964 charakteryzowała się zauważalnym zmniejszeniem wielkości produkcji a od 1957 r. plany roczne nie były realizowane średnio o 5-10%. Nie powinno to dziwić w kontekście powyższego paragrafu oraz faktu, iż Magadan i Jakucja odpowiadały za 60-65% rosyjskiego wydobycia złota. Produkcja ucierpiała także z powodu niskich poziomów dostaw energii, powtarzających się opóźnień w dostawach materiałowych i technicznych, oraz zmniejszenia poziomu inwestycji około-sektorowych. Wszak skoro wydobywa się na powszechnie znanej z ostrych warunków pogodowych Syberii, należy pracownikom zapewnić warunki mieszkaniowe i komunalne, a te na większości obszarów były katastrofalne. Czego dowodem może być chociażby centrum administracyjne Dal’stroju - Magadan.

---

Reforma monetarna z 1961 r. denominowała rubla i zmieniła skalę cen. Równolegle zawartość złota w rublu wzrosła 4,4-krotnie z 0,222 g. do 0,987 g. Ten ostatni środek praktycznie nie miał wpływu na poziom życia ludności, bo realna siła nabywcza rubla radzieckiego była wyjątkowo niska. W systemie powiązania walut ze złotem miało to realne znaczenie tylko w odniesieniu do handlu z zagranicą, bo było jednym z gwarantów zagranicznych stosunków gospodarczych ZSRR ze światem kapitalistycznym. Natomiast uwzględniając nową wartość rubla, skorygowano umowy dostawcze z krajami obozu socjalistycznego przeliczając zaległości w spłacie kredytów i płatności na korzyść ZSRR.

Wznowiono również proces sprzedaży złota za granicę celem pozyskania finansowania. Poza finasowaniem była to również część programu wyjścia z samoizolacji politycznej i gospodarczej narzuconej przez stalinizm. Sprzedawano natomiast nie tylko zrafinowany roczny urobek produkcyjny, ale też zgromadzone rezerwy. Źródła amerykańskie szacują, że rozpoczęta już w 1953 wyprzedaż, dostarczyła na rynki międzynarodowe prawie 3 tys. t. żółtego metalu aż po 1965 r. włącznie (Chruszczowa usunięto jesienią 1964 r., ale kontrakty sprzedażowe na rok przyszły były już zawarte). Oznaczało to zmniejszenie rezerw ZSRR z poziomu szacowanego na 2,7 tys. t. do niespełna 1 tys. t. Około jedna trzecia (30,1%) całkowitego eksportu złota ZSRR w latach 1945-1991 miała miejsce właśnie w latach 1953–1964. Jedna z największych akcji sprzedaży złota miała miejsce w 1963 roku, kiedy na zakup zboża wydano 800 t. metalu. W tym okresie sprzedawane złoto służyło przede wszystkim, jako źródło do obsługi wydatków nadzwyczajnych.

Ale sprzedaży żółtego metalu dokonywano również z powodów ideologicznych - „w celu podważenia stabilności finansowej kapitalizmu”. Wprowadzając duże ilości złota na rynek światowy próbowano uderzyć w potęgę finansową krajów zachodnich opartą na standardzie złotego dolara. Politycznie, na Zachodzie sprzedaż złota przez ZSRR została uznana za „oszałamiającą niespodziankę” i była interpretowana, jako „pokojowa agresja Rosji, inicjatywa psychologiczna i faktyczna”. Z kolei do Ministerstwa Finansów ZSRR docierały triumfalne doniesienia, że sprzedaż złota spowodowała np. w 1955 r. spadek cen na rynku światowym.

Tu następuje jednak rozdźwięk pomiędzy rzeczywistością a narracją oficjalną. Zachodni analitycy rynku żółtego metalu uznawali te działania za „niezwykle nieskomplikowane”, bo też i całkowicie ignorujące warunki rynkowe. A dodatkowo - Międzynarodowy Fundusz Walutowy w publikacji z 1960 r., uważał za nierealistyczną możliwość wykonania przez sowietów „uderzenia kierunkowego” w postaci masowego zakupu za złoto danej waluty celem jej destabilizacji. Aby np. zakupić GBP, ZSRR musiałby użyć złota do zakupu USD, za dolary kupić GBP a następnie dokonać masowej wyprzedaży. Natomiast USA mogłyby wesprzeć zachowanie sztywnego kursu FX za pomocą nabytego radzieckiego złota.

Rozwój i prze-administrowanie sektorowe za Breżniewa

„Twardogłowi” towarzysze partyjni na czele z Leonidem Breżniewem obalili Chruszczowa zsyłając go na polityczną emeryturę. W 1964 r. to właśnie Breżniew objął funkcję Sekretarza Generalnego i pełnił ją do śmierci w 1982 r. Blisko dwie dekady jego rządów określane są politycznie, jako „neo-stalinistyczne”, stagnacyjne i antyreformatorskie. I pomimo iż to za jego rządów ZSRR osiągnął szczyt potęgi militarno-politycznej oraz wpływów w świecie, tak w lata 80-te wszedł zaangażowany w wyniszczający konflikt afgański, a kraj ogarniała postępująca inercja, marazm i rosnące przeświadczenie o braku perspektyw.

Nie powinno dziwić, że pod nowym gensekiem, obrano również nowy kurs. Jak prezentował się on w sektorze złota? Pod koniec 1965 r. przywrócono Ministerstwo Metalurgii Nieżelaznej (a w jego strukturach wyspecjalizowanego Glavzoloto. Podjęto pewne kroki w celu przywrócenia specjalnego statusu przemysłu złotniczego, co nastąpiło po odrębnym (znaczy niezwiązanym z planami pięcioletnimi) zatwierdzeniu planowanych wskaźników oraz określeniu głównych pozycji zaopatrzenia materiałowego i technicznego. A że ZSRR borykał się z problemami organizacji i alokacji środków na niektóre sektory gospodarcze, tak też przedsiębiorstwa wydobywające złoto i władze lokalne po raz kolejny zostały zobowiązane do mobilizacji krajowych zasobów złota.

Pierwsza dekada działalności odnowionego Glavzoloto charakteryzowała się wzrostem mocy produkcyjnych. Znaczącą rolę odegrała w tym wspomniana reforma z 1965 r. i wprowadzenie systemu rachunku kosztów w przedsiębiorstwach. Szczególnym problemem do rozwiązania stał się niedobór zbadanych i nadających się do eksploatacji zasobów. Akcja ich identyfikacji stała się początkiem opracowania specjalnego tajnego planu Komitetu Centralnego KPZR dotyczącego zagospodarowania złóż rudy i uruchomienia na dużą skalę produkcji złota z rudy, jako alternatywy dla niestabilnego podażowo i rozproszonego po całej Syberii wydobycia aluwialnego. W ten sposób siła ciężkości radzieckiego złota przeniosła się z Dalekiego Wschodu w kierunku republik związkowych Azji Środkowo-Wschodniej oraz Syberii Środkowej. Wielkość wydobycia złota w okresie 1966-1975 stopniowo rosła, osiągając w 1975 r. rekordowy na ten czas poziom 281 ton.

Programy wdrażano jednak powoli, nie bez zakłóceń, skupiając się na terenach dzisiejszego Kazachstanu, Uzbekistanu, Tadżykistanu i Kirgistanu. Zagadnieniu wydobycia złota w tamtych obszarach poświęciliśmy dwie detaliczne analizy w cyklu "Daleko, w mglistych, zimnych górach – o wydobyciu złota w Azji Środkowej”. Dotyczą one stanu aktualnego, jednak wyłania się z nich również pewien obraz historycznej działalności i inwestycji radzieckich. Niezaprzeczalnym faktem jest, że to właśnie w okresie Breżniewa uruchomiono uzbeckiego giganta – Muruntau, oraz rozpoczęto prace w chyba najważniejszej kopalni złota współczesnej Rosji - Olimpiadzie. Oba obiekty po dziś dzień znajdują się w top 10 światowych kopalni złota względem wydobycia.

---

Stefan Kisielewski napisał kiedyś:

Socjalizm jest to ustrój, w którym bohatersko pokonuje się trudności nieznane w żadnym innym ustroju!

Idąc tym tropem, okazuje się że, pomimo iż „zolota v CCCP bylo mnogo” to reformy gospodarcza przełomu lat 60-70-tych były niespójne i sprzeczne, oraz spowodowały, że od 1976 roku wolumen krajowego wydobycia złota znów zaczął spadać. Przy tej okazji oberwało się również projektom rozwijanym – nastąpiły opóźnienia w rozwoju m.in. Muruntau i Suchoj Log. Zadziałała polityczna rzeczywistość radziecka – znów równolegle poszerzano uprawnienia podmiotów gospodarczych jednocześnie wzmacniając scentralizowane zasady zarządzania produkcją. Znów dokonano przekształceń dotykających Glavzoloto, oraz trustów. W rezultacie struktury, które pozostawione specjalistom sektorowym mogły działać efektywnie, znów utonęły w rozporządzeniach i zamieszaniu administracyjnym.

Największy spadek wydobycia złota miał zatem miejsce w najbardziej wystawionym frontem ku władzy sektorze publicznym. Artele wydobywcze, pomimo restrykcyjnej polityki, działały całkiem skutecznie - sektor ten od lat 70-tych aż po kres Sojuza zapewniał około jednej trzeciej rocznej produkcji złota. Poszukiwacze wykazali się „niezwykłą odpornością”, przeciwstawiając się naciskom władzy uprzedzonej do „niesocjalistycznych” form produkcji, choć ich też objęły reformy administracyjne.

Na rozwój sektorowy, następujący pod koniec lat 70-tych przeznaczono znaczne środki, co ponownie potwierdza, że ekipa Breżniewa poważnie traktowała korzyści płynące z posiadania żółtego metalu (i eksportu na zachód celem pozyskania waluty za którą kupowano dobra). W ramach udoskonaleń dokonano m.in. przebudowy obiektów Lenzoloto (pamiętamy Lena Goldfields z cz. 1 cyklu?), co znacznie obniżyło koszty oraz zwiększyło roczny odzysk metalu. W temat radzieckiego złota aktywnie angażował się również „reformatorski” premier z czasów Breżniewa – Aleksiej Kosygin. To on umożliwił ukierunkowaną alokację ograniczonych zasobów i sprzętu na sektor.

Kiedy w 1982 roku Ministerstwo Finansów ZSRR obniżyło alokacje na badania geologiczne, nie miało to wpływu na sektor żółtego metalu, który to znalazł się na „specjalnej liście” minerałów ustalonej przez Komitet Centralny. Kierunek kontynuowano w okresie 1981-1985 (kiedy gensekami byli kolejno Breżniew, Andropow Czernienko i Gorbaczow). Wówczas to Państwowa Komisja Planowania opracowała ukierunkowany kompleksowy program poszukiwań geologicznych i prac badawczych nad złotem.

Zasypywanie złotem studni bez dna

Po okresach hojnych inwestycji nastąpiła seria „cięć” spowodowanych ogólną nieefektywnością radzieckiego systemu gospodarczego i pogorszenia warunków makoekonomicznych. Ponadto cały czas zbierała brzemię sowiecka kultura tajemnicy i wynikający z niej strach w wyrażaniu własnego zdania czy innowacyjnych pomysłów na temat problemów rozwojowych. Po prostu system, w którym ludzie boją się wyrażać swoje zdanie w związku z możliwymi konsekwencjami a innowacje są utrącane z powodów polityczno-ideologicznych, zawsze będzie nieefektywny. W szczególności, gdy jest on przy tym nadmiernie zbiurokratyzowany i niepotrzebnie zideologizowany.

---

Sektor wydobywczy złota ze względu na swoją wagę i długoletnie traktowanie jak „oczko w głowie” przez władze ZSRR niby stanowił tu swoisty wyjątek w porównaniu do nierozwiniętej (czy miejscami wręcz niedorozwiniętej) infrastruktury przemysłowej i społecznej. Ale i on cierpiał z powodów zarysowanych powyżej. Przykładem niech będzie fakt, że w 1979 r., składając petycję o zwiększenie inwestycji w wydobyciu złota, Państwowa Komisja Planowania zwróciła uwagę na najpoważniejsze problemy systemu planowania, które „nie występują w żadnym innym podsektorze hutnictwa metali nieżelaznych”. Nie będąc w stanie przeprowadzić analizy dla każdego zakładu, Komisja rozważała zagadnienie wydobycie i produkcji „często intuicyjnie”.

Przetłumaczmy powyższe, tak aby szanowni czytelnicy mieli pewność. Nie było detalicznych kosztorysów i zestawień zysku i strat. Komisja robiła zagadnienia wydobycia w oparciu o częściowe dane i na oko.

Z końcem lat 70-tych sytuacja gospodarcza ZSRR pogarszała się a napływ petrodolarów malał. Reformatorskie próby podjęte przez szefostwo Glavzolota wraz z „reformatorskim” obozem Kosygina, zostały utrącone przez Breżniewa, któremu bliżej było do partyjnego „betonu”. A polegać miały one na wyjęciu sektora z pod zarządu ministerialnego i przywrócenia mu pewnych specjalnych prerogatyw administracyjnych.

---

Ciąg dalszy nastąpi…